سامانه ایران نوآفرین یکی از طرحهای ملی بود که در دولت دوازدهم با هدف ارائه خدمات یکپارچه به حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات در کشور راهاندازی شد. این سامانه قرار بود یک پایگاه داده یکپارچه برای حمایت از کسبوکارهای نوپا و استارتاپها و سیاستگذاریهای صحیح و کلان در این حوزه باشد. اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم، عملکرد و فعالیت این سامانه به شدت کاهش یافت.
به گزارش همراه پرس، گزارش فعالیت چهارساله سامانه ایران نوآفرین که به تازگی منتشر شده است، نشان میدهد که تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات و تسهیلات در این سامانه رو به کاهش بوده است. همچنین جزئیات آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه را نیز ارائه میدهد.
طرح ایران نوآفرین چگونه شروع شد و چرا و چگونه فروکش کرد؟
طرح ایران نوآفرین در سال 1398 با هدف ارائه خدمات یکپارچه به حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات در کشور توسط سازمان فناوری اطلاعات دولت دوازدهم طراحی شد. یکی از بنیانگذاران و مجریان اصلی این طرح دکتر امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات وقت بود.
دکتر امیر ناظمی پژوهشگر ایرانی حوزه سیاستگذاری فناوری و معاون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در دولت دوازدهم بوده است. دکتر ناظمی با هدف ترویج فرهنگ نوآفرینی و تسهیل شرایط برای کارآفرینان جوان، خدمات مختلفی را در قالب سامانه ایران نوآفرین به شرکت ها و تیم های نوپا، سرمایهگذاران، شتابدهنده ها و مراکز رشد، علاقمندان به حوزه نوآفرینی و سایر بازیگران این حوزه ارائه داده است. بعضی از خدمات این سامانه عبارتند از: تسهیلات مالی، رفع موانع کسب و کار، شرکت در رویدادها، استفاده از داده های دولتی، همکاری با سایر دستگاه ها، معافیت های مالیاتی و بیمهای و …
سامانه ملی ایران نوآفرین سامانهای جامع در حوزه نوآفرینی کشور است تا امکان رشد و شکوفایی در این حوزه را از طریق تسهیل دسترسی به اطلاعات و امکانات موردنیاز ذینفعان اصلی این حوزه و یکپارچهسازی آنها، فراهم آورد. مهمترین نکته در بستر بوم سرمایه سامانه ایران نوآفرین،این است که هدفمند کردن را به ارمغان میآورد و باعث کاهش ریسک کمتر سرمایهگذاری در حوزه نوآفرینی میشود.
.
این طرح قرار بود به عنوان یک پایگاه داده یکپارچه برای حمایت از کسبوکارهای نوپا و استارتاپها و سیاستگذاریهای صحیح و کلان در این حوزه عمل کند. این طرح همچنین قرار بود خدمات مختلفی را به نوآفرینان و استارتاپها ارائه دهد، مانند: «فضای ابری، پیشخوان مجوزهای کشور، کد پستی فضای کار اشتراکی، وام اضطراری، بسته حمایتی دولت از آسیبدیدگان کرونا و …».
این طرح در سال ۱۳۹۸ با سروصدای زیادی راهاندازی شد و به تأیید هیئت وزیران هم رسید. در آن زمان دولت دوازدهم اعلام کرد که قصد دارد تسهیلات و حمایتهای مالی و غیرمالی را به کسبوکارهای نوپا و استارتاپها از طریق سامانه ایران نوآفرین ارائه دهد.
اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم، علاقه و توجه به این طرح به دلایل مختلفی مثل کم توجهی به این سامانه توسط مسئولان سازمان فناوری در دولت سیزدهم و فیلترینگ و محدودیتهایی که بر روی کسب و کارهای آنلاین و شبکه های اجتماعی اعمال شد، کمکم کاهش یافت. براساس گزارش فعالیت سامانه، تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات و تسهیلات در این سامانه رو به کاهش بود. همچنین تعداد تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه نشان میدهد که فعالیت و همکاری با شرکت های نوپا و غیرنوپا نیز به حداقل رسید.
طبق گزارش، در مجموع ۴۰ تفاهمنامه با شرکتهای نوپا و غیرنوپا بسته شده که در حال حاضر تنها چهار تفاهمنامه فعال است.
از سوی دیگر، از مجموع ۳۶۴۰۰۰ میلیون ریال تسهیلات مصوبشده تنها ۱۴۴۰۰۰ میلیون ریال (۴۰ درصد) تسهیلات تأیید شده است. این در حالی است که دولت دوازدهم قول داده بود که تسهیلات و حمایتهای مالی و غیرمالی را به کسبوکارهای نوپا و استارتاپها از طریق سامانه ایران نوآفرین ارائه دهد اما پس از اتمام کار دولت دوازدهم، در دولت سیزدهم سیاستهای این سامانه و تعهدهای سازمان فناوری و این سامانه دنبال نشد.
بومواره کویر شده!
بومواره یکی از خدمات مهم و جذاب سامانه ایران نوآفرین است که به نوآفرینان و استارتاپها خدمات مختلفی را در زمینه فضای ابری، پردازش و ذخیرهسازی، نرمافزارهای اداری و حسابداری، زیرساخت محتوا، اینترنت اشیاء، مشاوره حقوقی، پایش شبکه های اجتماعی، مشاوره توسعه کسبوکار و… ارائه میکند.
اما طبق گزارش فعالیت سامانه، تعداد درخواستهای دریافت خدمات از بومواره نیز رو به کاهش بود. به طوری که تعداد کل درخواستهای خدمات در بومواره در سال ۹۸ دو هزار و ۴۵۲ عدد (۲۳ درصد) بود که این میزان در سال ۱۴۰۱ به چهار صد و نود و هفت عدد (چهار درصد) رسید.
گزارش فعالیت سامانه نشان میدهد که بیشترین تعداد درخواست و ثبت سفارش دریافت خدمت در بومواره مربوط به فضای ابری، پردازش و ذخیرهسازی بود که سهم ۲۵ درصدی داشت. در جایگاه بعدی دریافت خدمات تیمها و شرکتها از بومواره تبلیغات و بازاریابی دیجیتال با ۱۸ درصد سهم، نرمافزارهای اداری و حسابداری با ۱۲.۶ درصد سهم و خدمات امنیت اطلاعات با ۸.۹ درصد سهم وجود داشت.
گزارش فعالیت سامانه همچنین شرکتهای بوم واره را که خدمات خود را در بومواره ارائه میکنند را نیز معرفی میکند. براساس گزارش، تعداد کل شرکتهای بومواره در سال ۱۴۰۱ بیست و پنج شرکت بود که در حوزههای مختلف فعالیت میکردند. بعضی از این شرکتها عبارتند از: آسان پرداخت، پلتفرم پرداخت الکترونیک و تجارت الکترونیک؛ آسان ساین، پلتفرم امضای الکترونیک و حقوق دیجیتال؛ آسان وب، پلتفرم طراحی وب سایت و فروشگاه آنلاین؛ آسان گستر، پلتفرم تولید و توزیع محتوای دیجیتال؛ آسان نور، پلتفرم اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی؛ آسان هاست، پلتفرم میزبانی وب و فضای ابری؛ آسان هاب، پلتفرم فضای کار اشتراکی و شبکهسازی؛ آسان هش، پلتفرم امنیت اطلاعات و رمزنگاری؛ آسان یاد، پلتفرم آموزش و یادگیری الکترونیک؛ آسان یار، پلتفرم مشاوره حقوقی و قضایی؛ و … هستند.
طرح ایران نوآفرین؛ چالشها و راهحلها
طرح ایران نوآفرین با وجود هدف خوب و جذاب خود، در دولت سیزدهم با چالشهای مختلفی روبرو شده است. بعضی از این چالشها عبارتند از: کمبود بودجه و تسهیلات مالی برای حمایت از نوآفرینان و استارتاپ ها، عدم هماهنگی و همکاری بین دستگاههای مختلف دولتی و خصوصی در حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات، کمبود آگاهی و اطلاع رسانی مناسب درباره خدمات و فرصتهای سامانه ایران نوآفرین، کمبود نظارت و ارزیابی کیفی و کمی بر عملکرد و نتایج سامانه، کمبود پشتیبانی و مشاوره فنی و حقوقی برای نوآفرینان و استارتاپها، کمبود زیرساختهای لازم برای رشد و توسعه کسبوکارهای نوپا و استارتاپها، رقابت نامناسب و نامتعادل با شرکتهای خارجی و بینالمللی در حوزه فناوری اطلاعات و غیره.
برای رفع این چالشها، لازم است که دولت سیزدهم توجه بیشتری به طرح ایران نوآفرین داشته باشد و بودجه و تسهیلات مالی لازم را برای حمایت از نوآفرینان و استارتاپها در نظر بگیرد. همچنین لازم است که همکاری و هماهنگی بین دستگاههای مختلف دولتی و خصوصی در حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات تقویت شود و یک ساماندهی جامع در این حوزه انجام شود.
علاوه بر این، لازم است که اطلاع رسانی مناسب درباره خدمات و فرصتهای سامانه ایران نوآفرین به نوآفرینان و استارتاپ ها صورت گیرد و مزایای و تخفیفهای این سامانه به آنها معرفی شود. همچنین لازم است که نظارت و ارزیابی کیفی و کمی بر عملکرد و نتایج سامانه ایران نوآفرین انجام شود و نقاط ضعف و قوت آن شناسایی و رفع شود.
همچنین پشتیبانی و مشاوره فنی و حقوقی برای نوآفرینان و استارتاپها تقویت شود و زیرساختهای لازم برای رشد و توسعه کسبوکارهای نوپا و استارتاپها فراهم شود. همچنین لازم است که دولت سیزدهم با اتخاذ سیاستهای مناسب، رقابت نامناسب و نامتعادل با شرکتهای خارجی و بینالمللی در حوزه فناوری اطلاعات را جلوگیری کند و حقوق و منافع نوآفرینان و استارتاپهای داخلی را حفظ کند.
آمار و ارقام
گزارش فعالیت چهارساله سامانه ایران نوآفرین آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه ارائه میدهد. براساس گزارش، تعداد کل هویت تنامی در نوآفرین در چهار سال ۱۳ هزار و ۶۲۵ مورد گزارش شده است. همچنین تعداد کل درخواستهای خدمات در این سامانه ۱۰ هزار و ۶۷۲ و تعداد دسته خدمات ارائهشده ۲۵ دسته و تعداد کل تفاهمنامههای منعقده ۴۰ تفاهمنامه گزارش شده است.
گزارش نشان میدهد که تعداد کل هویتهای ثبتنامی در سامانه که در کل ۱۳ هزار و ۶۲۵ عدد بود از سال ۹۸ تا ۱۴۰۱ آمار کاهشی داشت. به طوری که براساس آمار در سال ۹۸ تعداد هویتهای ثبتنامی در سامانه چهار هزار و نودوپنج عدد بود (۳۰ درصد) و این میزان در سال ۱۴۰۱ به ۷۹۷ عدد (شش درصد) رسید.
گزارش همچنین جزئیات آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه ارائه میدهد.
ثبتنامشدگان: بیشترین سهم مربوط به تیمها و شرکتهای نوپا بود
گزارش فعالیت سامانه نشان میدهد که بیشترین سهم ثبتنامشدگان در سامانه ایران نوآفرین مربوط به تیمها و شرکتهای نوپا بود. تیمها و شرکتهای نوپا عبارتند از کسبوکارهایی که در حال رشد و توسعه هستند و در حوزههای مختلف فعالیت میکنند.
براساس گزارش، تعداد کل تیمها و شرکتهای نوپا ثبتنامی در سامانه ۱۰ هزار و ۳۵۰ عدد بود که سهم ۷۶ درصدی از کل ثبتنامشدگان را داشت. در مقابل، تعداد کل شرکتهای غیرنوپا ثبتنامی در سامانه ۳ هزار و ۲۷۵ عدد بود که سهم ۲۴ درصدی از کل ثبتنامشدگان را داشت.
گزارش همچنین جزئیات آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه ارائه میدهد.
کاهش تقاضا برای خدمات
سامانه ایران نوآفرین خدمات مختلفی را به نوآفرینان و استارتاپها ارائه میکند که میتوان به بومواره، پیشخوان مجوز های کشور، کد پستی فضای کار اشتراکی، وام اضطراری، بسته حمایتی دولت از آسیب دیدگان کرونا و… اشاره کرد.
اما طبق گزارش فعالیت سامانه، تعداد کل درخواست خدمات در این سامانه رو به کاهش بود. به طوری که تعداد کل درخواست خدمات در سال ۹۸ دو هزار و ۶۲۸ عدد (۲۵ درصد) بود که این میزان در سال ۱۴۰۱ به چهار صد و پنج عدد (چهار درصد) رسید.
گزارش فعالیت سامانه نشان میدهد که بیشترین تعداد درخواست خدمات مربوط به بومواره بود که سهم ۳۵ درصدی داشت. در جایگاه بعدی درخواست خدمات تیمها و شرکتها از سامانه پیشخوان مجوز های کشور با ۲۰ درصد سهم، وام اضطراری با ۱۵ درصد سهم و بسته حمایتی دولت از آسیب دیدگان کرونا با ۱۰ درصد سهم وجود داشت.
گزارش فعالیت سامانه همچنین جزئیات آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه ارائه میدهد.
کاهش پرداخت تسهیلات
گزارش فعالیت سامانه نشان میدهد که تعداد کل تسهیلات مصوبشده در سامانه ۳۶۴۰۰۰ میلیون ریال بود که از این مبلغ تنها ۱۴۴۰۰۰ میلیون ریال (۴۰ درصد) تسهیلات تأیید شده است.
براساس گزارش، بیشترین تعداد تسهیلات مصوبشده و تأیید شده در سامانه مربوط به حوزه فضای کار اشتراکی بود که سهم ۵۰ درصدی داشت. در مقابل، کمترین تعداد تسهیلات مصوبشده و تأیید شده در سامانه مربوط به حوزه فناوری اطلاعات بود که سهم ۵ درصدی داشت.
گزارش فعالیت سامانه همچنین جزئیات آمار و ارقام مختلف را درباره تعداد ثبتنامشدگان، درخواستهای خدمات، تفاهمنامههای منعقده و تسهیلات پرداخت شده در این سامانه ارائه میدهد.
چشمانداز آینده طرح ایران نوآفرین
طرح ایران نوآفرین با وجود چالشهای مختلف، هنوز هم یک طرح جذاب و مفید برای حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات در کشور است. این طرح میتواند با حمایت و توجه بیشتر دولت سیزدهم و همکاری و هماهنگی بین دستگاه این سامانه ارائه میدهد. این گزارش نشان میدهد که فعالیت و تقاضا برای خدمات این سامانه رو به کاهش بود و تسهیلات و حمایتهای مالی و غیرمالی به نوآفرینان و استارتاپها به میزان کافی ارائه نشده است.
طرح ایران نوآفرین هنوز هم یک طرح جذاب و مفید برای حوزه نوآفرینی و فناوری اطلاعات در کشور است که میتواند با حمایت و توجه بیشتر دولت سیزدهم و همکاری و هماهنگی بین دستگاههای دولتی و خصوصی در این حوزه، به رشد و توسعه کسبوکارهای نوپا و استارتاپها کمک کند. امیدواریم که این طرح بتواند با رفع چالشهای موجود، به چشمانداز آینده خود دست یابد.
سامانه ایران نوآفرین، قربانی سیاستهای سازمان فناوری اطلاعات
سامانه ایران نوآفرین یک طرح ملی است که با هدف حمایت از شرکتهای داخلی و استارتاپهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال 1398 راهاندازی شد. این سامانه قرار بود با ارائه خدمات متنوع و با کیفیت به کاربران، به توسعه صنعت فناوری در کشور کمک کند.
اما آیا این طرح به اهداف خود دست یافته است؟ آیا سازمان فناوری اطلاعات به عنوان مسئول اجرای این طرح، نقش خود را به خوبی ایفا کرده است؟ آیا دولت سیزدهم به حمایت از شرکتهای داخلی و استارتاپهای فناور وفادار بوده است؟
پاسخ به این سؤالات مثبت نیست. متأسفانه سامانه ایران نوآفرین در چند سال گذشته با مشکلات فراوانی روبرو شده است که بخش عمدهای از آنها به عملکرد نادرست و ضعیف سازمان فناوری اطلاعات در دولت سیزدهم برمیگردد.
سامانه ایران نوآفرین نیازمند منابع مالی، فنی و انسانی است که سازمان فناوری اطلاعات قادر به تأمین آنها نبوده است. در نتیجه، خدمات و سرویسهای این سامانه کم و کاست شده و کاربران رضایت خود را از آن ابراز نکردهاند. همچنین شرکتهای داخلی و استارتاپهای فناور که قرار بود در این سامانه حضور پیدا کنند، با مشکلات مختلف مواجه شده و حمایت لازم را دریافت نکردهاند.
سامانه ایران نوآفرین همچنین با عدم تبلیغات و اطلاعرسانی مناسب که میتوانست حداقل در سایت سازمان فناوری انجام بشود، دچار مشکلاتی شده است. بسیاری از مردم حتی نام این سامانه را نشنیدهاند و چگونگی استفاده از آن را نمیدانند. دولت هم در حمایت از این طرح کوتاهی کرده که دولت میتوانست با شرکت دادن این طرح در رویدادها و حمایت از آنها بسیاری از مشکلات خود را از جمله کمبود ارائه دهنده خدمات و کاربران خود را حل کند.
سازمان فناوری اطلاعات باید مسئولیت خود را در قبال این پروژه پذیرفته و به جای صرف منابع برای پروژههای بیثمر، به بهبود و تحول سامانه ایران نوآفرین بپردازد. دولت هم باید به حمایت جدی از شرکت های داخلی و استارت آپ های فناور بپردازد و برای آنها فضای رقابتی مناسب را فراهم کند.